Լրատվություն
Հանրապետության նախագահի հարցազրույցները և մամուլի ասուլիսները
11
11, 2008
Նախագահ Սերժ Սարգսյանի հարցազրույցը գերմանական "Frankfurter Allgemeine Zeitung" թերթին
Պարոն Նախագահ, անցած շաբաթ Մոսկվայում Դուք Ադրբեջանի նախագահի հետ պայմանավորվածություն եք ձեռք բերել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման հարցում, հակամարտություն, որն այդքան երկար լարված է պահել երկու երկրների միջև հարաբերությունները: Ինչպե՞ս է այն այսօր զարգանալու:
Մեզ համար կարևոր էր այն փաստը, որ ստորագրվել է մի փաստաթուղթ, որը բացառում է հակամարտության լուծումը ռազմական ճանապարհով: Իհարկե, սա սոսկ հռչակագիր է, իսկ մենք շատ ուրախ կլինեինք այն հասցնել պայմանագրի: Ինչևէ, ես չեմ ուզում թերագնահատել այդ փաստաթղթի կարևորությունը: Նաև ուրախ եմ, որ Ադրբեջանը ստորագրել է մի փաստաթուղթ, որը հակամարտության լուծման համար ընդունում է միջազգային իրավունքի բոլոր սկզբունքները, այլ ոչ միայն տարածքային ամբողջականության սկզբունքը: Դրական եմ համարում նաև այն փաստը, որ, չնայած Մինսկի խմբի գործունեության արդյունավետության մասին վերջերս եղած սուր գնահատականներին, կարևորվել է Մինսկի խմբի ձևաչափը, համանախագահող երկրների` ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի դերը որպես միջնորդներ:
Պատրա՞ստ եք, արդյոք, Ձեր զորքերը դուրս բերելու Ղարաբաղին հարակից յոթ շրջաններից, ինչպես պահանջվում է:
Հակամարտության առանցքային խնդիրը Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցն է: Ադրբեջանը պետք է ճանաչի Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության ինքնորոշման իրավունքի իրացումը: Այս հիմնական խնդրի լուծմանը կարող են հետևել մնացած հարցերը: Տարածքների վերահսկումը մեզ համար ինքնանպատակ չէ, այլ` ուղղված է Ղարաբաղի անվտանգությանը: Այսօր մեզ անհրաժեշտ է բանակցել կարգավորման սկզբունքների շուրջ, որին արդեն կարող է հետևել խաղաղության հիմնական պայմանագիրը: Մեր առջև դեռ երկար ճանապարհ կա:
Դուք ինքներդ Ղարաբաղից եք: Կարո՞ղ է, արդյոք, Ղարաբաղը որպես ինքնավար մարզ մնալ Ադրբեջանի կազմում:
Խոսքը այնպիսի պայմանների ստեղծման մասին է, որը հնարավորություն կտա անվտանգ պայմաններում ապահովելու բնակչության հետագա զարգացումը: Պատմությունը ցույց է տվել, որ դա Ադրբեջանի կազմում անհնար է: Մենք երբեք չենք մտածել, որ Ղարաբաղը որևէ կարգավիճակով կարող է մնալ Ադրբեջանի կազմում:
Դուք վերջերս եղել եք Բրյուսելում: Կարո՞ղ է արդյոք ԵՄ-ն օգտակար լինել հակամարտության լուծման գործում:
Եվրոպան պետք է հստակ մատնացույց անի, եթե կողմերից մեկը շեղվում է ճանապարհից, խախտում է գործընթացի խաղաղ կարգավորման բնույթը: Բացի դրանից, եթե միջազգային որևէ կազմակերպություն նշում է հակամարտության կարգավորման մեկ սկզբունքի կարևորությունը, դրանով նա խրախուսում է այդ երկրի գործողություններն այդ ուղղությամբ և ոչ կառուցողական մոտեցում ցուցաբերում: Ամերիկան և եվրոպական մի քանի պետություններ Կոսովոյի պարագայում կիրառեցին ազգերի ինքնորոշման իրավունքը: Իսկ երբ նույնը կիրառեց Ռուսաստանը, այն մերժվեց ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի կողմից:
Բայց չէ՞ որ, Դուք էլ չեք ճանաչել Հարավային Օսեթիայի և Աբխազիայի անկախությունը:
Իրավացի եք: Ինպես հայտնի է, Կոսովոյի անկախությունը նույնպես չենք ճանաչել: Մենք իրավունք չունենք ճանաչելու այդ երկրների անկախությունը, քանի դեռ չենք ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը: Մեր ժողովուրդն այդ քայլը չի հասկանա: Այժմ Դուք ինձ կհարցնեք, իսկ ինչու այդ դեպքում չենք ճանաչում Ղարաբաղի անկախությունը: Մենք համարում ենք, որ անկախության ճանաչումը գործընթացի վերջին քայլն է: Մենք այնքան ուժեղ չենք` միակողմանիորեն ճանաչելու Ղարաբաղի անկախությունը և դրանով իսկ ավարտված համարելու գործընթացը:
Ինչպիսի՞ աշխարհաքաղաքական հետևանքներ ունեցավ Վրաստանի պատերազմը Ձեզ համար:
Իրադարձությունները ցույց տվեցին, թե ինչքան խոցելի է ամբողջ տարածաշրջանը: Վրաստանը չափազանց կարևոր է մեզ համար, քանի որ մեր երկրի արտաքին առևտրի 70 %-ից ավելին անցնում է այդ երկրի տարածքով: Այնտեղ բնակվում են 350 000 հայեր: Միաժամանակ մենք Ռուսաստանի հետ ռազմավարական գործընկերներ ենք: Մեզ համար կարևոր էր ներդաշնակեցնել այս երկու տարբեր պարտավորությունները, ինչը, կարծում եմ, մեզ հաջողվեց: Մենք Վրաստանի հետ տարբեր սկզբունքային խնդիրների վերաբերյալ ունենք տարբեր մոտեցումներ, սակայն, բնականաբար, խուսափել ենք այն ամենից, ինչը կարող էր որպես թշնամանք դիտվել: Եվ չնայած պատերազմի հետևանքով տարածաշրջանում տեղի ունեցած բազմաթիվ փոփոխություններին, փառք աստծո, կարող եմ ասել, որ հայ-վրացական և հայ-ռուսական հարաբերությունները դրանից չեն տուժել:
Դուք նաև ՆԱՏՕ-ի գործընկերության ծրագրի անդամ եք: Նշանակո՞ւմ է, որ պատերազմից քաղված դասն այն է, որ,Դաշինքը պետք է հեռու մնա Կովկասից:
Ես չէի կիսի Ձեր բառընտրությունը: Այդ դեպքում հնարավոր չէր լինի ՆԱՏՕ-ի հետ մեր հարաբերություններըի հետագա զարգացումը: Մենք համարում ենք, որ Դաշինքի հետ մեր համագործակցությունը մեր անվտանգության համակարգի բաղկացուցիչ մասն է: Մյուս կողմից մենք չենք ձգտում ՆԱՏՕ-ին անդամակցության: Նոր բաժանարար գծերի ստեղծումը մեր տարածաշրջանում խիստ վտանգավոր կարող է լինել: Սա է է վրացական պատերազմից քաղած դասը:
Ձեր հարևանները պե՞տք է դադարեցնեն ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու ձգտումները:
Ես ուրիշ երկրների անունից չեմ կարող խոսել: Վերջին 10 տարիներին մենք ձգտել ենք վարել այնպիսի հավասարակշռված քաղաքականություն, որը համատեղելի լինի Ամերիկայի, Ռուսաստանի և ՆԱՏՕ-ի շահերին: Այս ուժերի տարաձայնություններից օ•ուտ քաղելը կարող է գայթակղիչ լինել, բայց միևնույն ժամանակ այն շատ վտանգավոր է:
Վերջերս Թուրքիայի նախագահին հրավիրեցիք Հայաստան` դիտելու ֆուտբոլային խաղ: Ողջ աշխարհը ողջունեց Ձեր այդ քայլը: Այսօր թուրքերը առաջարկում են պատմաբանների համատեղ հանձնաժողով ստեղծել 1915թ. Հայկական ցեղասպանությունը հետազոտելու համար: Արդյո՞ք դա օգտակար կլիներ:
Դրա անհրաժեշտությունը բացարձակապես չկա: Մենք չենք կարծում, որ դրանով հնարավոր կլիներ որևէ բանի հասնել: Մենք ցանկանում ենք առանց նախապայմանների դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել երկու երկրների միջև, բացել սահմանները, այնուհետև միջկառավարական գործընթացի մակարդակով կարող ենք քննարկել հարևան երկրներին վերաբերող բոլոր հարցերը: Թուրքիայի կողմից Ցեղասպանության ճանաչումը մենք նախապայման չենք համարում հարաբերությունների հաստատման համար: Մենք ցանկանում ենք վերջինս, բայց ոչ` ամեն գնով: Եվրոպական երկրները ևս ժամանակին պատմական հանձնաժողովներ չեն ստեղծել` նորմալ հարաբերություններ զարգացնելու համար: Նման քայլը կարող է նաև նշանակել փորձ` մոլորության մեջ գցելու միջազգային հանրությանը, հատկապես, երբ այն տարիների գորընթաց է:
Կարո՞ղ է արդյոք Հայաստանը դեպի Եվրոպա էներգակիրների տարանցիկ ճանապարհ դառնալ ինչպիսին այսօր Վրաստանն է:
Ես չեմ կարծում, որ մենք պետք է ձգտենք փոխարինել որևէ մեկին: Բայց որ նպատակ ունենք ունենալ զարգացած ենթակառուցվածքներ, ստեղծել մատակարարման այլընտրանքային ճանապարհներ, սա միանշանակ է: Մենք կցանկանայինք, որպեսզի վերաբացվեր մեր հաղորդակցությունը Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ: Մենք ցանկանում ենք նաև Հայաստանում հյուսիս-հարավ ուղղությամբ երկաթուղագիծ կառուցել, որը հետագայում Հայաստանը կարող է կապել Իրանին: Ինչքան զարգացած և բազմազան լինեն մեր ենթակառույցները, այնքան գրավիչ և անվտանգ կլինի Հայաստանը:
Հարցազրույցը վարեց Նիկոլաս Բուսսեն
Մեզ համար կարևոր էր այն փաստը, որ ստորագրվել է մի փաստաթուղթ, որը բացառում է հակամարտության լուծումը ռազմական ճանապարհով: Իհարկե, սա սոսկ հռչակագիր է, իսկ մենք շատ ուրախ կլինեինք այն հասցնել պայմանագրի: Ինչևէ, ես չեմ ուզում թերագնահատել այդ փաստաթղթի կարևորությունը: Նաև ուրախ եմ, որ Ադրբեջանը ստորագրել է մի փաստաթուղթ, որը հակամարտության լուծման համար ընդունում է միջազգային իրավունքի բոլոր սկզբունքները, այլ ոչ միայն տարածքային ամբողջականության սկզբունքը: Դրական եմ համարում նաև այն փաստը, որ, չնայած Մինսկի խմբի գործունեության արդյունավետության մասին վերջերս եղած սուր գնահատականներին, կարևորվել է Մինսկի խմբի ձևաչափը, համանախագահող երկրների` ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի դերը որպես միջնորդներ:
Պատրա՞ստ եք, արդյոք, Ձեր զորքերը դուրս բերելու Ղարաբաղին հարակից յոթ շրջաններից, ինչպես պահանջվում է:
Հակամարտության առանցքային խնդիրը Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցն է: Ադրբեջանը պետք է ճանաչի Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության ինքնորոշման իրավունքի իրացումը: Այս հիմնական խնդրի լուծմանը կարող են հետևել մնացած հարցերը: Տարածքների վերահսկումը մեզ համար ինքնանպատակ չէ, այլ` ուղղված է Ղարաբաղի անվտանգությանը: Այսօր մեզ անհրաժեշտ է բանակցել կարգավորման սկզբունքների շուրջ, որին արդեն կարող է հետևել խաղաղության հիմնական պայմանագիրը: Մեր առջև դեռ երկար ճանապարհ կա:
Դուք ինքներդ Ղարաբաղից եք: Կարո՞ղ է, արդյոք, Ղարաբաղը որպես ինքնավար մարզ մնալ Ադրբեջանի կազմում:
Խոսքը այնպիսի պայմանների ստեղծման մասին է, որը հնարավորություն կտա անվտանգ պայմաններում ապահովելու բնակչության հետագա զարգացումը: Պատմությունը ցույց է տվել, որ դա Ադրբեջանի կազմում անհնար է: Մենք երբեք չենք մտածել, որ Ղարաբաղը որևէ կարգավիճակով կարող է մնալ Ադրբեջանի կազմում:
Դուք վերջերս եղել եք Բրյուսելում: Կարո՞ղ է արդյոք ԵՄ-ն օգտակար լինել հակամարտության լուծման գործում:
Եվրոպան պետք է հստակ մատնացույց անի, եթե կողմերից մեկը շեղվում է ճանապարհից, խախտում է գործընթացի խաղաղ կարգավորման բնույթը: Բացի դրանից, եթե միջազգային որևէ կազմակերպություն նշում է հակամարտության կարգավորման մեկ սկզբունքի կարևորությունը, դրանով նա խրախուսում է այդ երկրի գործողություններն այդ ուղղությամբ և ոչ կառուցողական մոտեցում ցուցաբերում: Ամերիկան և եվրոպական մի քանի պետություններ Կոսովոյի պարագայում կիրառեցին ազգերի ինքնորոշման իրավունքը: Իսկ երբ նույնը կիրառեց Ռուսաստանը, այն մերժվեց ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի կողմից:
Բայց չէ՞ որ, Դուք էլ չեք ճանաչել Հարավային Օսեթիայի և Աբխազիայի անկախությունը:
Իրավացի եք: Ինպես հայտնի է, Կոսովոյի անկախությունը նույնպես չենք ճանաչել: Մենք իրավունք չունենք ճանաչելու այդ երկրների անկախությունը, քանի դեռ չենք ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը: Մեր ժողովուրդն այդ քայլը չի հասկանա: Այժմ Դուք ինձ կհարցնեք, իսկ ինչու այդ դեպքում չենք ճանաչում Ղարաբաղի անկախությունը: Մենք համարում ենք, որ անկախության ճանաչումը գործընթացի վերջին քայլն է: Մենք այնքան ուժեղ չենք` միակողմանիորեն ճանաչելու Ղարաբաղի անկախությունը և դրանով իսկ ավարտված համարելու գործընթացը:
Ինչպիսի՞ աշխարհաքաղաքական հետևանքներ ունեցավ Վրաստանի պատերազմը Ձեզ համար:
Իրադարձությունները ցույց տվեցին, թե ինչքան խոցելի է ամբողջ տարածաշրջանը: Վրաստանը չափազանց կարևոր է մեզ համար, քանի որ մեր երկրի արտաքին առևտրի 70 %-ից ավելին անցնում է այդ երկրի տարածքով: Այնտեղ բնակվում են 350 000 հայեր: Միաժամանակ մենք Ռուսաստանի հետ ռազմավարական գործընկերներ ենք: Մեզ համար կարևոր էր ներդաշնակեցնել այս երկու տարբեր պարտավորությունները, ինչը, կարծում եմ, մեզ հաջողվեց: Մենք Վրաստանի հետ տարբեր սկզբունքային խնդիրների վերաբերյալ ունենք տարբեր մոտեցումներ, սակայն, բնականաբար, խուսափել ենք այն ամենից, ինչը կարող էր որպես թշնամանք դիտվել: Եվ չնայած պատերազմի հետևանքով տարածաշրջանում տեղի ունեցած բազմաթիվ փոփոխություններին, փառք աստծո, կարող եմ ասել, որ հայ-վրացական և հայ-ռուսական հարաբերությունները դրանից չեն տուժել:
Դուք նաև ՆԱՏՕ-ի գործընկերության ծրագրի անդամ եք: Նշանակո՞ւմ է, որ պատերազմից քաղված դասն այն է, որ,Դաշինքը պետք է հեռու մնա Կովկասից:
Ես չէի կիսի Ձեր բառընտրությունը: Այդ դեպքում հնարավոր չէր լինի ՆԱՏՕ-ի հետ մեր հարաբերություններըի հետագա զարգացումը: Մենք համարում ենք, որ Դաշինքի հետ մեր համագործակցությունը մեր անվտանգության համակարգի բաղկացուցիչ մասն է: Մյուս կողմից մենք չենք ձգտում ՆԱՏՕ-ին անդամակցության: Նոր բաժանարար գծերի ստեղծումը մեր տարածաշրջանում խիստ վտանգավոր կարող է լինել: Սա է է վրացական պատերազմից քաղած դասը:
Ձեր հարևանները պե՞տք է դադարեցնեն ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու ձգտումները:
Ես ուրիշ երկրների անունից չեմ կարող խոսել: Վերջին 10 տարիներին մենք ձգտել ենք վարել այնպիսի հավասարակշռված քաղաքականություն, որը համատեղելի լինի Ամերիկայի, Ռուսաստանի և ՆԱՏՕ-ի շահերին: Այս ուժերի տարաձայնություններից օ•ուտ քաղելը կարող է գայթակղիչ լինել, բայց միևնույն ժամանակ այն շատ վտանգավոր է:
Վերջերս Թուրքիայի նախագահին հրավիրեցիք Հայաստան` դիտելու ֆուտբոլային խաղ: Ողջ աշխարհը ողջունեց Ձեր այդ քայլը: Այսօր թուրքերը առաջարկում են պատմաբանների համատեղ հանձնաժողով ստեղծել 1915թ. Հայկական ցեղասպանությունը հետազոտելու համար: Արդյո՞ք դա օգտակար կլիներ:
Դրա անհրաժեշտությունը բացարձակապես չկա: Մենք չենք կարծում, որ դրանով հնարավոր կլիներ որևէ բանի հասնել: Մենք ցանկանում ենք առանց նախապայմանների դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել երկու երկրների միջև, բացել սահմանները, այնուհետև միջկառավարական գործընթացի մակարդակով կարող ենք քննարկել հարևան երկրներին վերաբերող բոլոր հարցերը: Թուրքիայի կողմից Ցեղասպանության ճանաչումը մենք նախապայման չենք համարում հարաբերությունների հաստատման համար: Մենք ցանկանում ենք վերջինս, բայց ոչ` ամեն գնով: Եվրոպական երկրները ևս ժամանակին պատմական հանձնաժողովներ չեն ստեղծել` նորմալ հարաբերություններ զարգացնելու համար: Նման քայլը կարող է նաև նշանակել փորձ` մոլորության մեջ գցելու միջազգային հանրությանը, հատկապես, երբ այն տարիների գորընթաց է:
Կարո՞ղ է արդյոք Հայաստանը դեպի Եվրոպա էներգակիրների տարանցիկ ճանապարհ դառնալ ինչպիսին այսօր Վրաստանն է:
Ես չեմ կարծում, որ մենք պետք է ձգտենք փոխարինել որևէ մեկին: Բայց որ նպատակ ունենք ունենալ զարգացած ենթակառուցվածքներ, ստեղծել մատակարարման այլընտրանքային ճանապարհներ, սա միանշանակ է: Մենք կցանկանայինք, որպեսզի վերաբացվեր մեր հաղորդակցությունը Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ: Մենք ցանկանում ենք նաև Հայաստանում հյուսիս-հարավ ուղղությամբ երկաթուղագիծ կառուցել, որը հետագայում Հայաստանը կարող է կապել Իրանին: Ինչքան զարգացած և բազմազան լինեն մեր ենթակառույցները, այնքան գրավիչ և անվտանգ կլինի Հայաստանը:
Հարցազրույցը վարեց Նիկոլաս Բուսսեն